Με αφορμή τη χτεσινή μας επίσκεψη στο Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος (κάντε κλικ ΕΔΩ για να διαβάσετε περισσότερα) και το πρόγραμμα "Ναυπηγώντας μια τριήρη" που παρακολουθήσαμε, βρίσκουμε ευκαιρία να σταθούμε σε μια χαρακτηριστική ιδιότητα των πλοίων, στα μάτια τους.
Μα έχουν μάτια τα πλοία; Φυσικά και έχουν! Και ιδού η απόδειξη:
Βλέπετε; Και μάλιστα μάτι γαλανό, καθρεφτισμός του απέραντου γαλάζιου της θάλασσας.
Φυσικά θα αναγνωρίσατε πως η φωτογραφία αυτή αφορά την πλώρη μιας τριήρους, που πέρα από το χαρακτηριστικό έμβολο στην άκρη της, έφερε και δυο μάτια ζωγραφισμένα έτσι που να δίνει την εντύπωση ότι το πλοίο είναι ζωντανός οργανισμός και όχι ένα άψυχο σκαρί.
Το περίεργο είναι πως εκείνες οι αρχαίες δοξασίες για τα πλοία έχουν επιζήσει και σήμερα... Όχι, δε ζωγραφίζουν πια μάτια στις πλώρες των πλοίων. Όμως στην ίδια ακριβώς θέση που υπήρχαν κάποτε τα μάτια, υπάρχουν σήμερα δυο τρύπες για να περνά η καδένα (αλυσίδα) της άγκυρας. Ε, λοιπόν, ξέρετε πώς αποκαλούν οι Έλληνες ναυτικοί αυτές τις τρύπες;
Όκια! Και σημαίνει μάτια, από την ιταλική λέξη occhio (= μάτι).
Μάλιστα τα μάτια αυτά, τα όκια, συμπεριφέρονται μερικές φορές σαν μάτια ανθρώπινα. Μπορεί δηλαδή να μη βλέπουν αλλά καταφέρνουν και κλαίνε!!! Θα σας δώσουμε απόδειξη με την επόμενη φωτογραφία μας από ένα σύγχρονο πλοίο:
Παρατηρήστε το όκιο αυτού του πλοίου. Του BEBEDOURO. Βρίσκεται ακριβώς κάτω από το όνομά του. Στη μάσκα δηλαδή του πλοίου...
Βλέπετε εκεί την άγκυρα αλλά και τη λαμαρίνα του καραβιού πολύ λερωμένη. Είναι τα σημάδια που άφησαν τα ... δάκρυα. Τα δάκρυα του καραβιού!!!
Για να βάλουμε όμως τα πράγματα στη θέση τους και να εξηγήσουμε γιατί είναι τόσο λερωμένη στο σημείο αυτό η λαμαρίνα του πλοίου, πρέπει να πούμε ότι κάθε φορά που το καράβι ανεβάζει την άγκυρά του (βιράρει το λένε οι ναυτικοί και αντίστοιχα το ναυτικό παράγγελμα για το ανέβασμα της άγκυρας είναι: "Βίρα τις άγκυρες") ανοίγουν και μια ειδική βρύση για να ξεπλένεται η αλυσίδα της άγκυρας από όσα τη λέρωσαν κάτω στο βυθό.
Τι μπορεί να λερώσει την αλυσίδα και την άγκυρα όταν ποντίζεται (δηλαδή βυθίζεται στη θάλασσα); Φύκια και άλλα είδη της θαλάσσιας χλωρίδας, λάσπες του βυθού αλλά και άλλοι ρύποι όταν υπάρχει θαλάσσια ρύπανση.
Τότε λοιπόν, όταν η άγκυρα συναντήσει ένα βυθό γεμάτο ρύπους, τα όκια του καραβιού όχι μόνο κλαίνε μα κλαίνε με μαύρο δάκρυ!
Μα τι νομίζετε; Μόνο εμείς στενοχωριόμαστε για τη θαλάσσια ρύπανση; Τα καράβια; Που η θάλασσα είναι το σπίτι τους; Είναι δυνατόν να μη στενοχωριούνται όταν βλέπουν βρόμικο το "σπιτάκι" τους;
Νομίζω ότι αυτό σκέφτηκε και η HELMEPA JUNIOR όταν αποφάσισε στο φετινό διαγωνισμό ζωγραφικής να ορίσει ως θέμα (δείτε ΕΔΩ περισσότερα) το:
«‘Πράσινα’, περιβαλλοντικά φιλικά πλοία σε γαλάζιες θάλασσες »
Να, θα το εξηγήσω με μια εικόνα:
Η Γοργόνα και ο κήπος της θάλασσας! Η Γοργόνα, το μυθικό τέρας των θαλασσών που συνοδεύει και προστατεύει όλα τα "καλά" καράβια του κόσμου. Αυτή φυσικά φροντίζει και την άγκυρα. Μην κοιτάτε που μερικοί νομίζουν ότι αρκεί να γυρίσει ο ναυτικός το μεγάλο βαρούλκο της πλώρης (εργάτη της άγκυρας το λένε χαϊδευτικά) για να κατέβει στον πυθμένα η άγκυρα. Εμένα να ρωτάτε, που έχω δουλέψει σε καράβι και έχω ρωτήσει την ίδια την άγκυρα να μου πει τα μυστικά της:
Με το χέρι λοιπόν στην καρδιά σας λέω ότι υπάρχει Γοργόνα! Αν και καμιά φορά, όπως έγραψε ο ποιητής της θάλασσας, ο Νίκος Καββαδίας: "η πλωριά Γοργόνα πηδάει στον πόντο μεθυσμένη"! Είναι που στενοχωριέται με κάποια πράγματα και πίνει κανένα ποτηράκι παραπάνω να πάνε κάτω τα ... φαρμάκια. Τι άραγε να στενοχωρεί τη Γοργόνα; Την πλωριά Γοργόνα;
Ξέρετε ότι ως τον περασμένο μόλις αιώνα τέτοιες γοργόνες στόλιζαν πραγματικά τις πλώρες των πλοίων; Να, δείτε μια τέτοια "γοργόνα":
Ήταν σκαλισμένες σε ξύλο και τις τοποθετούσαν ακριβώς κάτω από το "κοράκι" της πλώρης. Τα ξύλινα αυτά γλυπτά ονομάζονται ακρόπρωρα ή ακροστόλια. Σκοπός τους δεν ήταν μόνο να στολίζουν το πλοίο μα και να φέρνουν καλή τύχη. Όπως ακριβώς πίστευαν και οι αρχαίοι Έλληνες ναυπηγοί όταν ζωγράφιζαν μάτια στην πλώρη της τριήρους.
Τέτοια ακρόπρωρα είδαμε χτες στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος. Και από το δικό του περιοδικό, τον Περίπλου, (σελίδα 32 ) παραθέτω τις εξής πληροφορίες:
"ΤΑ ακροστόλια ή ακρόπρωρα των πλοίων από τα αρχαία χρόνια συνδέονταν με μαγικές ιδιότητες, καλή τύχη και δεισιδαιμονίες. Οι κυκλαδίτικοι κύκνοι, τα μινωικά ψάρια και οι βυζαντινοί δράκοι αποτελούν τους προγόνους των ξυλόγλυπτων έργων που κοσμούσαν την πλώρη των περήφανων ξύλινων ιστιοφόρων, με τη μορφή γυναίκας, γοργόνας, Τρίτωνα ή Ποσειδώνα, σε πραγματικό σχεδόν μέγεθος ανθρώπου ή και μεγαλύτερα.
Κατά τον Εθικοαπελευθερωτικό Αγώνα του 1821, οι μορφές αυτές μετατρέπονται σε σύμβολα της ελληνικής ναυτικής ιστορίας και παράδοσης ενώ άλλοτε παίρνουν μορφές που δηλώνουν την ονομασία ή και την ιδιοκτησία του πλοίου."
Στο ίδιο τεύχος του Περίπλου, (σελίδα 35 ) και στο αφιέρωμά του σε όλα τα ναυτικά μουσεία της πατρίδας μας, (αξίζει και για το λόγο αυτό να επισκεφθείτε τις σελίδες του και να το διαβάσετε) αναφέρονται και τα εξής:
"Στην πλώρη του καραβιού τοποθετούνταν το ακρόπρωρο. Όπως πίστευαν οι ναυτικοί, το ακρόπρωρο ήταν η προσωποποιημένη ψυχή του καραβιού. Έδιωχνε το κακό, έδινε δύναμη και προστασία στο πλήρωμα και έφερνε πλούτο και αφθονία αγαθών."
Ποια άλλη απόδειξη θέλετε πως τα καράβια έχουν μάτια και έχουν μάλιστα και ψυχή; Τουλάχιστον για όσους τα αγαπάνε πολύ. Κι εμείς, οι Έλληνες, λαός ναυτικός από αρχαιοτάτων χρόνων, έτσι τα βλέπουμε και έτσι τα αγαπάμε τα καράβια. Ελπίζουμε πως και τα Ελληνόπουλα θα διατηρήσουν αυτές τις παραδόσεις της φυλής και θα αγωνιστούν με το δικό τους τρόπο για καράβια πράσινα, περιβαλλοντικά και φιλικά σε γαλάζιες θάλασσες. Όπως μας ζητά και ο φετινός διαγωνισμός της HELMEPA JUNIOR να τα δούμε τα πλοία και να τα ζωγραφίσουμε.
Δημοσιεύουμε στη συνέχεια μερικά ακόμη ακρόπρωρα ελληνικών πλοίων της εποχής του 1821, ώστε να "κλέψουμε" από τα μάτια τους όσα είδαν - και τα καλά και τα άσχημα - σκίζοντας τα κύματα για δεκαετίες:
Ένα κλασικό ακρόπρωρο γοργόνας
Μια άλλη γυναικεία μορφή σε ακρόπρωρο
Η άγρια ματιά αυτού του ακρόπρωρου φανερώνει την πρόθεση του γλύπτη να λειτουργήσει ως αποτρεπτική δύναμη σε κάθε κακό.
Η γυναικεία αυτή μορφή έχει το χέρι υψωμένο και κρατά το κέρας της Αμάλθειας, σύμβολο πλούτου (περιοδικό ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ)
Ένα μαύρο ακρόπωρο. Συμβολίζανε με το χρώμα αυτό το θάνατο του καπετάνιου.
Ο θεός Άρης: Ακρόπρωρο από το πλοίο "Aρης" του Ανδρέα Μιαούλη.
(Από τη συλλογή ακρόπρωρων του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου)
Από την ίδια συλλογή παραθέτουμε και ακόλουθο ακρόπρωρο, που δεν κοσμούσε ιστιοφόρο αλλά το πλοίο ΚΑΡΤΕΡΙΑ,το πρώτο πλοίο του ελληνικού εθνικού στόλου και το πρώτο ατμήλατο πλοίο παγκοσμίως που συμμετείχε σε πολεμικές επιχειρήσεις, με κυβερνήτη τον άγγλο φιλέλληνα Frank Hastings:
___________________
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΑΚΡΟΠΡΩΡΑ:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Αφήστε εδώ το σχόλιό σας κι εμείς θα φροντίσουμε το συντομότερο δυνατό να δημοσιευτεί.